Επίθετα Γ΄κλίσης (Ημιφωνόληκτα–Ενρινόληκτα & Υγρόληκτα): Γραμματική της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

Του Άρη Ιωαννίδη

Τρικατάληκτα

Ενικός αριθμόςΠληθυντικός αριθμός
ον.μέλαςμέλαιναμέλανμέλαν-εςμέλαιναιμέλαν-α
γεν.μέλαν-οςμελαίνηςμέλαν-οςμελάν-ωνμελαινῶνμελάν-ων
δοτ.μέλαν-ιμελαίνῃμέλαν-ιμέλα-σιμελαίναιςμέλα-σι
αιτ.μέλαν-αμέλαινανμέλανμέλαν-αςμελαίναςμέλαν-α
κλ.μέλανμέλαιναμέλανμέλαν-εςμέλαιναιμέλαν-α

Παρατηρήσεις

Το θηλυκό:

1) λήγει σε  βραχύχρονο: βαθύς, βαθεῖα, ἑκών, ἑκοῦσα

2) στη γεν. του πληθ. τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα: τῶν βαθειῶν, πασῶν,.

 Δικατάληκτα

Ενικός αριθμός

ον.εὐδαίμωντὸεὔδαιμον
γεν.τοῦτῆςεὐδαίμον-οςτοῦεὐδαίμον-ος
δοτ.τῷτῇεὐδαίμον-ιτῷεὐδαίμον-ι
αιτ.τὸντὴνεὐδαίμον-ατὸεὔδαιμον
κλ.(ὦ)εὔδαιμον(ὦ)εὔδαιμον
 

Πληθυντικός αριθμός

ον.οἱαἱεὐδαίμον-εςτὰεὐδαίμον-α
γεν.τῶνεὐδαιμόν-ωντῶνεὐδαιμόν-ων
δοτ.τοῖςταῖςεὐδαίμο-σιτοῖςεὐδαίμο-σι
αιτ.τοὺςτὰςεὐδαίμον-αςτὰεὐδαίμον-α
κλ.(ὦ)εὐδαίμον-ες(ὦ)εὐδαίμον-α

 

Ενικός αριθμός

ον.σώφρωντὸσῶφρον
γεν.τοῦτῆςσώφρον-οςτοῦσώφρον-ος
δοτ.τῷτῇσώφρον-ιτῷσώφρον-ι
αιτ.τὸντὴνσώφρον-ατὸσῶφρον
κλ.(ὦ)σῶφρον(ὦ)σῶφρον
 

Πληθυντικός αριθμός

ον.οἱαἱσώφρον-εςτὰσώφρον-α
γεν.τῶνσωφρόν-ωντῶνσωφρόν-ων
δοτ.τοῖςταῖςσώφρο-σιτοῖςσώφρο-σι
αιτ.τοὺςτὰςσώφρον-αςτὰσώφρον-α
κλ.(ὦ)σώφρον-ες(ὦ)σώφρον-α

Όμοια κλίνονται τα επίθετα:

ὁ, ἡ κακοδαίμων
ὁ, ἡ ἀγνώμων
ὁ, ἡ εὐσχήμων
ὁ, ἡ μεγαλοπράγμων
ὁ, ἡ ἐλεήμων
ὁ, ἡ μνήμων
ὁ, ἡ ἄφρων
ὁ, ἡ μεγαλόφρων
τὸ κακόδαιμον
τὸ ἄγνωμον
τὸ εὔσχημον
τὸ μεγαλόπραγμον
τὸ ἐλεῆμον
τὸ μνῆμον
τὸ ἄφρον
τὸ μεγαλόφρον κ.α.

Ενικός αριθμός

Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
ὁ, ἡ ἄρρην
τοῦ, τῆς ἄρρενος
τῷ, τῇ ἄρρενι
τόν, τὴν ἄρρενα
(ὦ) ἂρρεν
τὸ ἄρρεν
τοῦ ἄρρενος
τῷ ἄρρενι
τὸ ἄρρεν
(ὦ) ἄρρεν
 Πληθυντικός αριθμός
Ον.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
οἱ, αἱ ἄρρενες
τῶν ἀρρένων
τοῖς, ταῖς ἄρρεσι
τούς, τὰς ἄρρενας
(ὦ) ἄρρενες
τὰ ἄρρενα
τῶν ἀρρένων
τοῖς ἄρρεσι
τὰ ἄρρενα
(ὦ) ἄρρενα

Παρατηρήσεις

1) έχουν αρχικό θέμα σε –ον, -εν, -ορ , αλλά στην ονομαστική  του ενικού (αρσενικό και θηλυκό) δεν παίρνουν κατάληξη και το βραχύχρονο φωνήεν που είναι πριν από το χαρακτήρα το εκτείνουν σε μακρόχρονο, το ο σε ω και το ε σε η: (εὐδαιμον-) εὐδαίμων, (ἀρρεν-) ἄρρην,

2) έχουν την κλητ. του ενικού όμοια με το αρχικό θέμα: ὦ ἐλεῆμον…

3) όταν είναι σύνθετα σε –ων (γεν. –ονος) κανονικά στην κλητ. του ενικού του αρσεν. και του θηλ. και στην ονομ., αιτιατ. και κλητ. του ενικού του ουδετέρου ανεβάζουν τον τόνο, όχι όμως πιο πάνω από την τελευταία συλλαβή του α΄ συνθετικού: εὐδαίμων, ὦ εὔδαιμον – τὸ εὔδαιμον· εὐγνώμων, ὦ εὔγνωμον – τὸ εὔγνωμον· μεγαλοπράγμων, ὦ μεγαλόπραγμον – τὸ μεγαλόπραγμον (αλλά:μεγαλόφρων, ὦ μεγαλόφρον – τὸ μεγαλόφρον)

Μονοκατάληκτα (με δύο γένη)

 Μερικά ενρινόληκτα και υγρόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης είναι μονοκατάληκτα με δύο γένη. Αυτά είναι απλά ή σύνθετα με β΄ συνθετικό τριτόκλιτο ενρινόληκτο ή υγρόληκτο και κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης: ὁ, ἡ ἄχειρ, γεν. ἄχειρ-ος, δοτ. ἄχειρ-ι, αιτ. ἄχειρ-α

_________________________________________

Βιβλιογραφία:

  1. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Αχιλλέως Α. Τζάρτζανου, Αθήναι 1967
  2. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ
  3. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Νίκος Παππάς, Ελληνοεκδοτική
  4. Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα (ΨΕΒ), Υπουργείο Παιδείας

Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά Λυκείου

1. Αρχαία Α’ Λυκείου, 2. Αρχαία Β’ Λυκείου, 3. Αρχαία Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Γραμματική, 6. Συντακτικό 7. Άγνωστο κείμενο

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook