Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας – Ανάλυση επιρρηματικής μετοχής (Χρονική-Αιτιολογική)

Του Άρη Ιωαννίδη

Χρονική μετοχή

Αναλύεται σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Συγκεκριμένα:

α) Χρονικός σύνδεσμος + οριστική (σε περίπτωση που δηλώνει το πραγματικό)

β) Χρονικός σύνδεσμος + ἂν αοριστολογικό (συνήθως) + υποτακτική (σε περίπτωση που  δηλώνει το προσδοκώμενο ή  το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρόν και μέλλον)

γ) Χρονικός σύνδεσμος + ευκτική (σε περίπτωση που δηλώνει το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρελθόν ή  την απλή σκέψη)

Επιλογή συνδέσμου:

Αν η μετοχή δηλώνει κάτι το σύγχρονο σε σχέση με την ενέργεια του ρήματος της κύριας πρότασης τότε θα εισάγεται με τους συνδέσμους : ὅτε, ὁπότε,ἐν ᾧ , ἡνίκα.

π.χ. Εὐθὺς νέοι ὄντες τὸ ἀνδρεῖον μετέρχονται. = Ὅτε νέοι ἔτι εἰσί, τὸ ἀνδρεῖον μετέρχονται.

Μετ᾽ ὀλίγον δὲ τούτων Δωριεὺς ὁ Διαγόρου ἐκ Ῥόδου εἰς Ἑλλήσποντον εἰσέπλει ἀρχομένου χειμῶνος  =  ἐν ᾧ χειμών ἤρχετο

Αν η μετοχή δηλώνει κάτι το προτερόχρονο  σε σχέση με την ενέργεια του ρήματος της κύριας πρότασης τότε θα εισάγεται με τους συνδέσμους: ἐπεί, ἐπειδή, ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἀφ’ οὗ, ἀφ’ ὅτου.

π.χ. Συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς καὶ λοχαγοὺς ἔλεξε τοιάδε. = Ἐπεὶ συνεκάλεσε τοὺς στρατηγοὺς καὶ λοχαγοὺς ἔλεξε τοιάδε.

Γνόντες δὲ οἱ Ἐπιδάμνιοι οὐδεμίαν σφίσιν ἀπὸ Κερκύρας τιμωρίαν οὖσαν ἐν ἀπόρῳ εἴχοντο θέσθαι τὸ παρόν = ἐπεί ἔγνωσαν οἱ Ἐπιδάμνιοι

Αν η μετοχή δηλώνει κάτι το υστερόχρονο  σε σχέση με την ενέργεια του ρήματος της κύριας πρότασης τότε θα εισάγεται με τους συνδέσμους: ἕως, μέχρι.

π.χ.Ταῦτα ἐποίουν γενομένου σκότους =μέχρισκότος ἐγένετο… Ἐκεῖ Λύσανδρος ἔμεινε, Κύρου ἀφικομένου εἰς Σάρδεις = Ἐκεῖ Λύσανδρος ἔμεινε, ἕως Κῦρος ἀφίκετο εἰς Σάρδεις.  

Σημείωση: Όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο, οι μετοχές ενεστώτα και

παρακειμένου μπορούν να αναλυθούν και με οριστική παρατατικού ή υπερσυντέλικου  αντίστοιχα:

π.χ. Οἱ Ἕλληνες ἠθύμουν οὐκ ἔχοντες τὰ ἐπιτήδεια  = Οἱ Ἕλληνες ἠθύμουν, ἐπεὶ οὐκ  ἔχοιεν / οὐκ εἶχον τὰ ἐπιτήδεια.

Στην περίπτωση που  η μετοχή είναι χρονικοϋποθετική και  δηλώνει το προσδοκώμενο ή την αόριστη επανάληψη σε παρόν και μέλλον αναλύεται με:

ἐπάν, ἐπειδὰν + υποτακτική του ίδιου χρόνου, αν εκφράζει το προτερόχρονο

ὅταν, ὅπόταν + υποτακτική του ίδιου χρόνου, αν εκφράζει το σύγχρονο

Αν  είναι χρονικοϋποθετική, που δηλώνει την αόριστη επανάληψη σε παρελθόν αναλύεται με:

ὅτε, ὁπότε + ευκτική στον ίδιο χρόνο

Αιτιολογική μετοχή

Αναλύεται σε  δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση και εισάγεται  μ’ έναν από τους αιτιολογικούς συνδέσμους, ανάλογα με το αν εκφράζει αντικειμενική ή υποκειμενική αιτιολογία. Συγκεκριμένα:

ἐπεί, ἐπειδή, διότι, ὅτι + οριστική (αν εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου και εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία  )

ἐπεί, ἐπειδή, διότι, ὅτι + ευκτική του πλαγίου λόγου (αν εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου και εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία).

π.χ. Καὶ διὰ τοῦτο ὀργισθεὶς Ἀπόλλων κτείνει Κύκλωπας = Καὶ ἐπεὶ διὰ τοῦτο ὠργίσθη Ἀπόλλων, κτείνει Κύκλωπας.

Η αιτιολογική μετοχή  με υποκειμενική αιτιολογία  αναλύεται με:

ὡς + οριστική (αν εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου) ή

ὡς + ευκτική του πλαγίου λόγου (αν εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου).

π.χ. Οἱ Κορίνθιοι τροπαῖον ἔστησαν ὡς νενικηκότες. = Οἱ Κορίνθιοι τροπαῖον ἔστησαν ὡς νενικηκότες εἶεν… ὁ δῆμος ὁπλισθεὶς ἐπὶ τῇ προφάσει ταύτῃ, ὡς οὐδὲν αὐτῶν ὑγιὲς διανοουμένων τῇ τοῦ μὴ ξυμπλεῖν ἀπιστίᾳ, τά τε ὅπλα αὐτῶν ἐκ τῶν οἰκιῶν ἔλαβε → ὡς διανοοῖντο (ή ὡς διενοοῦντο).

__________________________________________

Βιβλιογραφία:

  • Ασωνίτης, Ν. Σ., Αναγνωστόπουλος, Β. Δ. χ. χ. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (σε 66 ενότητες). Αθήνα: «Φιλολογικές εκδόσεις Εμμ. Αναστασάκη».
  • Liddell, H. G., Scott, R. 1940. A Greek-English Lexicon. Revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with the assistance of Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press
  • Μανδηλαράς, Β. 1990³. Η δομή της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Εκδόσεις Καρδαμίτσα.
  • Μουμτζάκης, Α. Β. 2004. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. Α΄, Β΄, Γ΄ Ενιαίου Λυκείου. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
  • Μπαχαράκης, Μ. Ι. 1987. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής. Θεσσαλονίκη: Μπαχαράκης.
  • Μπίλλα, Π. 2007¹. Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
  • Σταματάκος, Ι. Δ. 1972. Λεξικόν τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Γλώσσης. Αθήνα: Βιβλιοπρομηθευτική.

Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά Λυκείου

1. Αρχαία Α’ Λυκείου, 2. Αρχαία Β’ Λυκείου, 3. Αρχαία Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Γραμματική, 6. Συντακτικό 7. Άγνωστο κείμενο

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook