«1363 λέξεις για το ρόλο των Δήμων στα ζητήματα Παιδείας» του Βασίλη Συμεωνίδη«1363 λέξεις για το ρόλο των Δήμων στα ζητήματα Παιδείας»

Γράφει o Βασίλης Συμεωνίδης

Ενόψει των δημοτικών εκλογών άρχισε ήδη ο διαγκωνισμός καλής θέλησης και πλειοδοσίας υποσχέσεων από τους επίδοξους δημοτικούς άρχοντες. Και για τα ζητήματα παιδείας. Το κείμενο θα αποφύγει όσα συνηθίζουμε να θεωρούμε μεγάλα και σημαντικά για να επικεντρωθεί σε όσα μικρά και «ασήμαντα» θέτει η καθημερινή πραγματικότητα. Αφήνει τις καλές προθέσεις και τις διακηρύξεις για την δημόσια παιδεία και εστιάζει στον τρόπο που μπορούν να επιτευχθούν και στο τρόπο που μπορεί μια δημοτική αρχή να δείξει τις διαφορετικές αρχές και προτεραιότητές της.

Σκόπιμο είναι να τεθούν ενδεικτικά ζητήματα και να εξεταστούν από την οπτική όσων εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία και από την οπτική του κατοίκου αυτής της πόλης και με μορφή ερωτημάτων ώστε να είναι σαφής η διάθεση διαλόγου, αν και τα ερωτήματα υπονοούν τις απαντήσεις. Αν και η θέση μου εδώ δηλώνει έμπρακτη στήριξή στο αυτοδιοικητικό σχήμα που οργανώνει την εκδήλωση, θα υιοθετήσω την οπτική του πολίτη που απευθύνεται εξίσου και ξεχωριστά σε καθεμιά από τις υποψήφιες δημοτικές αρχές.

Θα ξεκινήσω με ερωτήματα, των οποίων η απάντηση μοιάζει, αλλά δεν είναι ούτε αυτονόητη, ούτε εύκολη. Από τα γενικά: ποια είναι η αντίληψη που έχει μία υποψήφια δημοτική αρχή για την εκπαίδευση; κατά πόσο υιοθετεί το δημόσιο χαρακτήρα της; ποια γνώση έχει για τις δομές και για το περιεχόμενό της; κατά πόσο γνωρίζει πως θα την υπηρετήσει ως θεσμός που στηρίζει την υποδομή και μεσολαβεί για την χρηματοδότησή της; Κατά πόσο είναι κοντά ή ξέρει να είναι κοντά στην εκπαιδευτική κοινότητα; Κατά πόσο ζητά τη γνώμη όσων εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία; Με ποια κριτήρια παίρνει μικρές ή μεγάλες αποφάσεις;

Για να περάσουμε σε πιο συγκεκριμένα ερωτήματα πρέπει να δούμε συγκεκριμένα σημεία στα οποία ο Δήμος συναντά τους εκπαιδευτικούς θεσμούς της πολιτείας.

Επιτροπές Παιδείας (ν. 1566/1985 και υ.α. ΦΕΚ 81/1987, Καλλικράτης/2010)

Από το 1985, σε κάθε Δήμο συγκροτείται Επιτροπή Παιδείας• ο πρόεδρός της προέρχεται από τις δημοτικές αρχές, τα μέλη της από γονέα/ κηδεμόνα, διευθυντές (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας), ως δύο εκπροσώπους παραγωγικών τάξεων, συνδικαλιστή εκπρόσωπο των εκπαιδευτικών.

Σχετικά με το έργο της, η Επιτροπή Παιδείας εισηγείται στον Δήμαρχο ή στο δημοτικό Συμβούλιο για την οργάνωση και λειτουργία των σχολείων, την κατανομή των πιστώσεων για λειτουργικές δαπάνες των σχολείων, την ίδρυση, κατάργηση και συγχώνευση σχολείων, παρακολουθεί την ανέγερση των σχολικών κτιρίων, την επισκευή και συντήρηση του, καθώς και το έργο των Σχολικών Επιτροπών. Επίσης, εγκρίνει το έργο των Σχολικών Επιτροπών (για τις Σχολικές Επιτροπές θα μιλήσουμε μετά). Αλλά, δεν είναι σκόπιμο στην παρούσα εκδήλωση να επεκταθούμε σε «τεχνικές» λεπτομέρειες. Ας συνεχίσουμε με ερωτήματα ουσίας.

Κατά πόσο, λοιπόν, λειτουργεί η Επιτροπή Παιδείας και με ποιον τρόπο; Μήπως έχει εκπέσει από χώρος διαλόγου και συναπόφασης για τα κρίσιμα ζητήματα στα οποία καλείται να εισηγηθεί σε απλή σφραγίδα και γραφειοκρατική διεκπεραίωση; Μήπως έχει υποκατασταθεί από μονοπρόσωπη αρχή; Όσα εισηγείται έχουν ως κριτήριο το εκπαιδευτικό συμφέρον αυτών στους οποίους απευθύνεται άμεσα ο εκπαιδευτικός θεσμός;

Ας δούμε συγκεκριμένες αρμοδιότητες που εμπίπτουν στην γνωμοδοτική αρμοδιότητα της Επιτροπής Παιδείας. Σε μεταστεγάσεις σχολείων, κατά πόσο ζητείται και λαμβάνεται υπόψη η γνώμη γονέων, διευθυντών και εκπαιδευτικών; με ποιες διαδικασίες και σε ποιους χώρους διαλόγου παίρνονται αποφάσεις; ποια γεωγραφική κατανομή του πληθυσμού λαμβάνεται υπόψη; πώς αντιμετωπίζονται διαφορετικές οπτικές της εκπαιδευτικής κοινότητας;

Σε επισκευές σχολείων, πότε είναι ο κατάλληλος χρόνος για να πραγματοποιηθούν; Με ποια κριτήρια ιεραρχούνται και αποφασίζονται; Κατά πόσο μπορούν να ανταποκριθούν οι υπηρεσίες του Δήμου; Κατά πόσο είναι αναγκαία η συνδρομή ιδιωτών; Κατά πόσο γίνονται με την απαραίτητη φροντίδα που απαιτούν χώροι στους οποίους ζουν και κινούνται παιδιά και έφηβοι;

Προσοχή, πριν απαντήσουμε με βιαστική καλή θέληση, ας δούμε την εμπειρική πραγματικότητα κάνοντας τον κόπο να επισκεφτούμε τους αυλές και τις αίθουσες των σχολείων. 

Σχολικές Επιτροπές

Με τον Καλλικράτη (ν. 3852/2010) οι Σχολικές Επιτροπές συμπτύχθηκαν σε δύο (μία για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και μία για τη δευτεροβάθμια). Αυτό πρακτικά σημαίνει μια πιο συγκεντρωτική διαχείριση των πιστώσεων που αφορούν τις σχολικές μονάδες και θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι αυτή η δυνατότητα πανοπτικής διαχείρισης έχει θετική όψη.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με εκτιμήσεις η χρηματοδότηση του Δήμου για τα σχολεία μειώθηκε τα τελευταία 5 χρόνια κατά 40% και την ίδια στιγμή αυξήθηκαν τα έξοδα θέρμανσης περίπου στο τριπλάσιο. Είναι βάσιμο το επιχείρημα ότι αν η διαχείριση γινόταν όπως παλιά, τα χρήματα δεν θα επαρκούσαν (βέβαια δεν λαμβάνεται υπόψη ότι κατά το παλιό καθεστώς σε πολλές περιπτώσεις στα σχολεία υπήρχαν χρήματα που επιστρέφονταν στους Δήμους). Αυτή η πραγματικότητα ευνοεί επίσης τη συγκέντρωση και συγχώνευση των σχολικών μονάδων για να μειωθούν τα έξοδα συντήρησης και λειτουργίας.

Είναι σαφές ότι ο Δήμος δεν μπορεί να μπει στην ουσία και στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης, κάτι που προσδιορίζεται κεντρικά και με ασφυκτικό τρόπο από το υπουργείο παιδείας. Μπορεί όμως να το επηρεάσει έμμεσα, ακόμα και χωρίς να σκοπεύει κάτι τέτοιο. Ας δούμε κάποιες επιδράσεις με μορφή ερωτήσεων.

Τα ερωτήματα σχετίζονται με τον τρόπο που κατανέμονται οι πιστώσεις στα σχολεία, με τα κριτήρια που καθορίζουν σε ποια θα γίνουν παρεμβάσεις και συντηρήσεις και τι είδους. Τα παραδείγματα δεν είναι υποθετικά: με ποιον τρόπο πρέπει να διαμορφωθεί η αυλή ενός σχολείου; Είναι θεμιτό να στρωθεί με άσφαλτο ή τσιμέντο και την ίδια στιγμή να ζητάμε από το σχολείο να βοηθήσει, ας πούμε στην καλλιέργεια κουλτούρας για την ανακύκλωση και την οικολογική συνείδηση; Πόσο σημαντικό είναι για τις εκπαιδευτικές προτεραιότητες να δοθούν χρήματα στην περίφραξη της αυλής;

Ακόμα κάτι για να δείξουμε πως κάποιες πρόχειρες επιλογές μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία των σχολείων. Ας δεχτούμε ότι ο Δήμος θέλει να διαμορφώσει αθλητικούς χώρους στο προαύλιο ενός σχολείου και να τοποθετήσει μπασκέτες ή φιλέ για το βόλεϊ. Προφανώς είναι πράγματα χρήσιμα για το μάθημα της Γυμναστικής. Όμως, διαμορφώνει τις συνθήκες για να εμποδίζεται διαρκώς το μάθημα σε πέντε-έξι αίθουσες διδασκαλίας άλλων μαθημάτων. Μπορεί ο Δήμος να σχεδιάσει δίπλα στα σχολεία την ανάπτυξη χώρων άθλησης, οι οποίοι τις απογευματινές ώρες θα χρησιμοποιούνται από τους πολίτες; Οι απαντήσεις μοιάζουν εύκολες, αλλά θα ήταν χρήσιμη και μια επίσκεψη στους σχολικούς χώρους. Ίσως η πραγματικότητα μας πει άλλα πράγματα.

Έτσι όπως έχουν τα πράγματα, ο συγκεντρωτισμός που επιβάλλει ο Καλλικράτης μπορεί να οδηγεί τις δημοτικές αρχές σε στάση δυσπιστίας προς τα σχολεία για τον τρόπο που θα διαχειριστούν τις πιστώσεις, ενώ δε διασφαλίζεται ότι οι Σχολικές Επιτροπές γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες κάθε σχολείου. Είναι θεμιτή μια σχέση εμπιστοσύνης που διασφαλίζει την αυτονομία της σχολικής μονάδας; Είναι αποδεκτό ότι τα σχολεία είναι σε θέση να ξέρουν καλύτερα και να καλύπτουν αμεσότερα τις ανάγκες τους; Είναι αποδεκτό ότι όσοι ζουν μέσα στα σχολικά κτίρια μπορούν να κρίνουν καλύτερα τις εκπαιδευτικές ανάγκες; Υπάρχει σχεδιασμός που θα ζητά τη συμμετοχή τους;

Γενικότερα

Στο ζήτημα της συντήρησης και βελτίωσης των κτιρίων όλο και πιο σημαντικός είναι και ο παράγοντας των ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης, όπως και των περιστασιακά εργαζόμενων στους δήμους μέσα από ευρωπαϊκά προγράμματα. Η υποψήφια δημοτική αρχή θα πρέπει να έχει απαντήσεις σε ερωτήματα που απορρέουν από αυτήν την πραγματικότητα: Με ποιον σχεδιασμό μπορεί να αξιοποιηθούν τα ευρωπαϊκά προγράμματα; Ποιες είναι οι ανάγκες σε κτίρια και με ποιες υποδομές θα συνοδεύονται; Πόσα χρήματα ξοδεύονται για να διαμορφωθεί διαφορετικά ένα κτίριο που μόλις παραδόθηκε; Φτιάχνουμε πρώτα τις υποδομές και μετά ψάχνουμε τις ανάγκες; Λειτουργούμε ευκαιριακά σπαταλώντας πόρους χωρίς να προσφέρουμε ουσιαστικά στην εκπαίδευση; Πώς εξυπηρετείται ο πληθυσμός από τη γεωγραφική διασπορά των σχολικών κτιρίων; Με ποια κριτήρια στεγάζουμε δημοτικά, γυμνάσια ή λύκεια σε συγκεκριμένους χώρους και κτιριακά συγκροτήματα; Υπάρχει η δυνατότητα ενός συνολικού μακροχρόνου σχεδιασμού με βάση πληθυσμιακά και εκπαιδευτικά κριτήρια;

Ακόμα πιο «μακριά» από το φαινομενικά περιορισμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Ποια πρόνοια υπάρχει για τους χώρους που βρίσκονται γύρω από τα σχολεία; Πως διαμορφώνονται οι δρόμοι που τα περικλείουν ή περνούν μπροστά από τις αυλές; 

Ακόμα

Σύμφωνα με τον Καλλικράτη (αρ. 97) οι Δήμοι πρέπει να έχουν υπηρεσιακές μονάδες «Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού, Νέας Γενιάς». Εδώ, τίθεται το ζήτημα της σχέσης αυτών των υπηρεσιών ή και επιχειρήσεων με την παιδεία. Είναι θεμελιώδες ερώτημα αν θα συνδεθούν οι δραστηριότητες τους με τις ανάγκες της δημόσιας εκπαίδευσης. Και ακολούθως, με ποιον τρόπο; με ποια κριτήρια; με ποιες δράσεις; με ποια τακτική; με ποιο σχεδιασμό; κλπ, κλπ.

Είναι πολλά ζητήματα που ανακύπτουν, αλλά εδώ τα πράγματα γίνονται ιδιαίτερα σύνθετα και βρίσκονται έξω απ’ αυτό που μου ανατέθηκε να θίξω. Ελπίζω όλα αυτά τα μικρά και ασήμαντα να μην καταχράστηκαν την υπομονή σας και να μην διέψευσαν καθοριστικά την λανθάνουσα προσδοκία σας να διαβάσετε διακηρύξεις και λόγια παχιά.

____________________________________________

από εκδήλωση της «Αυτοδιοίκησης Πολιτών» στην Δράμα